خیال پردازی ناسازگار ( maladaptive day dreaming) چیست؟
تمامی افراد درطول روز یا شب خیال پردازی می کنند و تصاویر و صحنه هایی را در ذهن خود متصور می شوند.این امری طبیعیست زیرا این عمل سبب می شود انسان بتواند لذتی نسبی و خوبی به خود ببخشد و تا حد ممکن به رویا ها و ایده آلات خود نزدیک شود.اما هنگامی که این خیال پردازی به صورت افراطی و مکرر صورت بگیرد به گونه ای که در کارهای روزمرهء فرد تداخل ایجاد کند در اینجاست که فرد ممکن است با خیال پردازی ناسازگار رو به رو باشد.
هر چند هنوز خیال پردازی ناسازگار به عنوان یک اختلال یا بیماری به طور کامل و مستقل شناخته نشده اما ما به شرح آن می پردازیم.
علائم خیال پردازی ناسازگار
- تمایل به خیال پردازی در هنگام وجود محرک مانند فیلم آنگ و موسیقی و…
- انجام دادن حرکات تکراری و مکرر در حین خیال پردازی مانند راه رفتن فشردن دستان به یکدیگر و یا تکان دادن آن ها جهت افزایش لذت رویا پردازی
- دشوار بودن به اتمام رساندن و قطع کردن خیال پردازی و جدا کردن خود از انجام این عمل
- ناتوانی در انجام روزمرگی ها و مختل شدن فعالیت ها
- اختلال درخواب و بی خواب شدن
- تصور کردن شفاف رویاها با افراد و سناریو های مشخص و با جزئیات تمام
- فرد ممکن است به هنگام رویا پردازی حالات چهره اش تغییر کند و یا جملات و مکالمه هایی را با خود تکرار کند.
- علائمی همچون علائم اختلال بیش فعالی و نقص توجه مانند عدم تمرکز و حواس پرتی نیزامکان بروز دارند.
علل خیال پردازی ناسازگار
هر چند این مشکل به خودی خود یک اختلال و عارضه محسوب نمی شود اما ممکن است با اختلالاتی همچون اختلالات تجزیه ای اختلال نقص توجه اعتیاد رفتاری و اختلال وسواس اجباری مربوط شود
تصور می شود که خیال پردازی ناسازگار نوعی رویکرد مقابله ای و مکانیزم دفاعی در برابر تروماهای عاطفی و روحی است تا فرد بتواند با این عمل از غم و تنش خود بکاهد و آسیب ها و ضایعه های روحی خود را تکسین داده و التیام ببخشد و خود را با رویا پردازی به واقغیت دلخواه خود نزدیک کند.
این افراد معمولا توانایی پذیرفتن و روبه رو شدن با حقایق و واقعیت هارا ندارند از این رو راهی میان بر برای رسیدن به آن حقیقت متعالی و مد نظر بر می گزینند و وارد یک چرخه ی معیوب اعتیاد آور می شوند.
معایب و آسیب های خیال پردازی ناسازگار
کمال گرایی
از آنجایی که رویا پردازی عملی دلنشین است انسان ها تمایل به انجام آن دارند اما هنگامی که از حد معمول و تعادل خارج شده و افراطی شود انسان را به کمال گرایی سوق می دهد زیرا سیستم مغز انسان به گونه ای تنظیم شده که هر بار بیشتر از حد دفعه قبل نیاز به ارضا دارد و بها دادن زیاد به این عمل سبب می شود شخص برای ارضای روحیات خود خود رویاهای بزرگ تر و محال تری را تصور و صحنه سازی کند.
کاهش اعتماد به نفس
کمال گرایی ارتباط مستقیمی با عزت نفس و اعتماد به نفس پایین دارد انسان کمال گرا دائم ارزش خود را با میزان دستاورد هایش می سنجد و داعما خواسته های خود را با داشته های کنونی و جایگاه فعلی خود قیاس می کند و از انجایی که معمولا اهداف وآرزوهای بزرگی دارد روحیه او تضعیف می شود و دچار کمبود اعتماد به نفس می شود.
کاهش عملکرد و بهروری
اعتیاد به این موضوع و حواس پرتی ناشی از آن سبب می شود از خیلی از فعالیت ها و کارهای خود سرباز بزنید و به زندگی خود لطمه وارد کنید و از مسئولیت های خود عقب بمانید.
فرار و اجتناب از واقعیت ها
از آنجایی که این شخص قدرت پذیرا شدن واقعیت را ندارد و همواره به رویاهای خویش برای ارضای تمایلات خود پناه می برد توانایی حل چالش ها و موانع و مشکلات زندگی خود را نداشته و همیشه از واقعیت های زندگی خود می گریزد.
توقعات غیر واقعی
از آنجایی که خیال پردازی بیش از حد انسان را به سوی کمال گرایی و داشتن ایده الات متعالی سوق می دهد تطابق نداشتن رویاهای فرد با واقعیت های او سبب نا امیدی سر خوردگی و غم او می شوند.
تداخل ایجاد کردن در روابط فرد و زندگی اجتماعی او
اینگونه افراد گرایش دارند که به طور پیوسته در ذهن خود زندگی کنند و علاقه ی چندانی به زندگی در واقعیت را ندارند از این رو ممکن است تمایلی به ارتباط با افراد زیادی را نداشته باشند و در روابط آن ها تداخل ایجاد شود و زندگی اجتماعی چندان مطلوبی نداشته باشند.
درمان خیال پردازی ناسازگار
- داشتن برنامه ای شلوغ تر
- کمک گرفتن از یک روانشناس و اعمال کردن روان درمانی و رفتار درمانی
- شناسایی محرک های خود
- مشغول کردن خود با فعالیت های دیگر
- دارو درمانی
- ورزش کردن
- افزایش تعاملات و ارتباطات دوستانه و اجتماعی خود
- قرار دادن خود در عمل انجام شده
آنیتا؛ از گروه تحقیقاتی کلینیک تخصصی سرشت برساد